Dat het plaatselijk in Nederland helemaal niet zo lekker is gesteld met de persvrijheid, merkte onderzoeksjournalist Ton van der Ham (Zembla) deze week nog maar weer eens. Over Trumpiaanse overdrijving en persbreidel.
Amerikaanse Toestanden. Dat was het thema van de VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek 2017, begin november in Maastricht. Een klein jaar nadat The Donald was gekozen tot president van de Verenigde Staten, blikten we terug op de Trumpiaanse ontwikkelingen die sinds zijn verkiezing het wereldnieuws beheersten. Door de ogen van onder anderen Trumpwatcher Ryan Lizza keken we met verbazing naar de gekte die in en rond het Witte Huis had toegeslagen.
Stel je toch eens voor dat je nu politiek verslaggever in Washington zou zijn. Met een president die tijdens persconferenties luid foeterend journalisten van ‘fake news media’ het woord ontneemt. Met een persdienst die diezelfde journalisten korte tijd later permanent de toegang tot de press room ontzegt.
Only in America, toch?
Nou, nee.
Donderdagochtend kreeg Ton van der Ham, onderzoeksjournalist bij Zembla, een fijne brief van het UMC Utrecht. Aangetekend en wel. Het ging hier namelijk om een officiële ontzegging. Het komende jaar mag Van der Ham alleen nog dit ziekenhuis betreden als hij spoedeisende hulp nodig heeft, of acute psychiatrische zorg. Met uitzondering van deze noodsituaties is hij tot persona non grata verklaard. Eén voet op het terrein van het UMC Utrecht en de beveiligers van het ziekenhuis grijpen hem bij zijn op dat moment al dan niet journalistieke kladden, om hem over te dragen aan de politie.
Misstanden
Van der Ham heeft met zijn collega’s bij Zembla meerdere misstanden in het UMC aan het licht gebracht (bekijk hier het dossier op de website van Zembla). Dat hij zich hiermee niet populair heeft gemaakt bij de leiding en de voorlichters van het ziekenhuis, laat zich raden. Maar een officiële ontzegging? Wat heeft deze man in vredesnaam uitgespookt om het zo ver te laten komen?
Een korte samenvatting van het voorafgaande: Adrienne Cullen, terminaal ziek na een fout van het UMC, gaf op 13 april een lezing in het ziekenhuis en had Van der Ham uitgenodigd om daar met de camera bij aanwezig te zijn. Vond het ziekenhuis geen goed plan. Ging daarom niet door.
Wel mocht Van der Ham van de persvoorlichters na afloop van de lezing Cullen in het ziekenhuis interviewen. Maar daar dacht de ziekenhuisbeveiliging dan weer anders over. Terwijl Van der Ham en zijn cameraman de apparatuur opstelden, hielden beveiligers hem aan en werd hij vervolgens gearresteerd door de politie. Dat werden een paar uur cel, een hoop commotie en Kamervragen. En nu dus dit onverwacht venijnige staartje.
Gevaarlijke gekken
Op de website van Zembla staat een verslag van de gebeurtenissen, compleet met cameraregistraties en opnames van het telefoongesprek dat een getergde Van der Ham voert met het UMC Utrecht.
Mild van toon is hij niet.
Geagiteerd is bij de scène in de binnenstraat van het UMC op 13 april misschien ook nog een understatement.
Maar niets in de gebeurtenissen tot nu toe rechtvaardigt de officiële ontzegging die het ziekenhuis nu bij de journalist heeft bezorgd. Zulke ontzeggingen zijn er voor gevaarlijke gekken, voor notoire overlastgevers. Ze zijn er om de veiligheid in het ziekenhuis voor patiënten, personeel en bezoekers te waarborgen, niet om ergernis over het optreden van een journalist mee bot te vieren. Dat is Trumpiaans overdreven gedrag en persbreidel bovendien.
Nederland steeg dit jaar twee plaatsen op de lijst van landen waar de persvrijheid het grootst is. Het staat nu op de derde plek op deze jaarlijks gepubliceerde ranglijst van Reporters Sans Frontières. De solide positie in de hoogste regionen (al jaren in de top 5) zegt veel over het klimaat waarin journalisten in dit land hun werk kunnen doen. Behalve dan plaatselijk, zoals nu in een van de leidende medische instituten van het land. Daar heersen Amerikaanse toestanden.
Tanja van Bergen
directeur Vereniging van Onderzoeksjournalisten | VVOJ
